Glutensiz Diyet Sağlıklı mı? Sağlıklı Bireyler Glutensiz Diyet Uygulamalı mı?
Gluten nedir? Hangi besinlerde bulunur?
Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi bazı tahılların endosperminde bulunan protein bir yapıdır. Glutensiz diyetler temel olarak gluten içeren yiyeceklerin diyetten çıkarılması prensibine dayanmaktadır. Glutensiz diyet uygulayan bireyler buğday, arpa, çavdar, yulafın ve bu tahıllardan üretilmiş (nişasta, un, ekmek, makarna, kek vb.) besinleri tüketmezler.
Glutensiz Diyeti Kimler Uygulamalı?
Glutensiz diyetler başlıca çölyak hastalığı olmak üzere, gluten intoleransı, gluten duyarlılığı, irritable bağırsak sendromu (huzursuz bağırsak sendrom), otizm gibi hastalıklarda kullanılmaktadır. Çölyak dışındaki hastalıklarda uzun dönem etkileri net değildir. Güncel bir metaanalizde huzursuz bağırsak sendromu için glutensiz diyet uygulamasının gerekliliği konusunda yeterli kanıt bulunmadığı bildirilmiştir.
Sağlıklı Bireyler Glutensiz Diyet Uygulasın mı? Glutensiz diyet kilo verdirir mi?
Bununla birlikte yeterli bilimsel kanıt olmamasına karşın, glutensiz diyetin vücut ağırlığı kaybı sağladığı veya glutensiz diyet uygulamanın olumlu sağlık etkileri olduğuna dair bilimsel olmayan haberler yapılmış, glutensiz diyet popüler diyetlerden biri haline gelmiştir.
Yapılan çalışmalar, glutensiz diyetin vücut ağırlığı kaybı sağlaması üzerine yeterli kanıt sunamazken aksine çölyak hastalarının bu diyeti uygulamaları sonrasında vücut ağırlığı kazandıkları gösterilmiştir. Çünkü glutensiz besinlerin yağ ve enerji içerikleri, gluten içeren muadillerine göre daha yüksektir. Ayrıca glutensiz diyet çok kısıtlayıcı bir diyet olması bireyleri, yüksek yağ ve şeker içeren besinlere yöneltmektedir.
Ayrıca glutensiz diyet başta diyet posası olmak üzere, B grubu vitaminleri (tiamin, niasin, B6, B12, folik asit), demir ve çinkonun yetersiz alımına neden olurken, yüksek miktarda doymuş yağ ve toplam yağ alımına neden olmaktadır. Bu da artmış kardiyovasküler hastalık riski ile ilişkilidir.
Glutensiz diyet yaparak kilo verdiğini düşünen bireyler, diyetlerinden çok fazla miktarda unlu gıdayı çıkardıkları için bir kalori açığı oluşturdukları için kilo veriyor olabilirler. Bunun yerine daha kolay, daha az sınırlı olan bir diyetle, sağlığı riske etmeden kilo vermek mümkündür.
Glutensiz Diyetin Sağlık Üzerine Olumsuz Etkileri Nelerdir?
Glutensiz diyette ağırlık kazanımının ve beslenme yetersizliklerinin nedenleri:
- Glutensiz ürünlerin yüksek karbonhidrat ve yağ içeriklerine sahip olması
- Glutensiz ürünlerin yetersiz posa, vitamin ve mineral içerikleri
- Bireylerin glutensiz diyetin kısıtlamalarına karşın daha fazla şeker ve yağ tüketimine yönlenmesi
Glutensiz Diyet Bağırsak Mikrobiyotasını Olumsuz Etkileyebilir
Son yıllarda yapılan çalışmalar gösterdi ki bağırsak mikrobiyotası genel sağlık üzerine oldukça etkili ve hemen her sistem ile ilişkili.
Çalışmalar gösteriyor ki glutensiz diyet bağırsak mikrobiyotasında da değişimlere neden olmaktadır. Bazı çalışmalarda glutensiz diyet uygulayan bireylerde disbiyozis (bağırsaktaki zararlı bakterilerin yararlı bakterilere olan oranının artması durumu) gösterilmiştir. Faydalı bakteri türleri olan Lactobacillus ve Bifidobacterium türlerinde azalma gözlemlenmiştir.
Çölyak hastalarında yapılan çalışmalarda, 10 yıl boyunca glutensiz diyet uygulaması sonucunda kardiyovasküler hastalıklar için bağımsız bir risk faktörü olan homosistein düzeylerinin yüksek olduğu görülmüştür.
Bütün bunların dışında glutensiz beslenmenin ekonomik yükü oldukça fazladır. Uygulanması da oldukça güçtür.
Tüm bu nedenler göz önünde bulundurulduğunda, sağlıklı bireylerin glutensiz diyet uygulamasının sağlıkları üzerine olumlu bir etkisi bulunmamaktadır. Aksine glutensiz diyet sağlık üzerine olumsuz etkilere sebep olabilir.
Çilek tadında, sağlıklı günler dilerim.
Uzman Diyetisyen Ece ÇELİK ATALAY
