Son günlerde en çok duyduğum sorulardan birisi bu sağlıklı bireyler probiyotik kullanmalı mı? Herkes probiyotik kullanmalı mı?
Probiyotik kullanımının çeşitli hastalık durumlarında yararlı etkileri çeşitli çalışmalarda gösterilmiş olmasına karşın sağlıklı bireylerde kullanımının olumlu etkilerine ilişkin çalışmalar oldukça kısıtlıdır.
Sağlıklı yetişkinlerde probiyotik takviyesi üzerine bilimsel literatürün incelendiği European Journal of Clinical Nutrition’da yayınlanan bir çalışmada (45 orijinal çalışma) sağlıklı yetişkinlerde probiyotik kullanımının bazı yararlı etkileri olabileceğini göstermiştir.
Probiyotiklerin Sağlık Üzerine Etkileri
- Bu etkilerden biri, faydalı bakterilerin sayısının artmasıdır. Sağlıklı yetişkinlerde yararlı ve zararlı bakteriler arasında kötü yaşam tarzı, antibiyotik kullanımı veya yaşlanma gibi nedenlerle dengenin bozulması durumunda probiyotikler dengeyi yeniden sağlamaya yardımcı olabilirler.
- Probiyotikler ayrıca düzensiz bağırsak hareketleri ve kabızlığın neden olduğu karın rahatsızlığını azaltmaya yardımcı olabilir.
- Bağırsak dışında, vajina içindeki ve çevresindeki “iyi” bakteri popülasyonunu artırabilir. Bu, idrar yolu enfeksiyonunu ve bakteriyel vajinozu önlemeye yardımcı olabilir.
- Bağışıklık sistemini güçlendirebileceğine ve soğuk algınlığının görülme sıklığını, süresini ve şiddetini azaltmaya yardımcı olabileceğine dair bazı kanıtlar olmasına karşın ilişkili mekanizma net olarak ortaya konulamamıştır. Probiyotiklerin, solunum yolu enfeksiyonlarıyla savaşan hücrelerin üretimini ve aktivitesini artırarak bağışıklık tepkilerini etkileyebileceği düşünülse de sağlıklı yetişkinlerde bu faydaları sadece üç çalışma göstermiştir. Bu da bağışıklık sistemini güçlendirmek için probiyotik kullanılması önerisini yapmak için yeterli değildir.
Probiyotikler sağlıklı yetişkinlerde kolesterolü azaltabilir mi, kan şekerini düşürebilir mi?
Bununla birlikte çalışmada probiyotik takviyelerin sağlıklı yetişkinlerde kolesterolü azaltabileceğine dair çok az kanıt bulunmuştur. Benzer şekilde probiyotik kullanımının sağlıklı yetişkinlerde glikozu (kan şekeri) ve insülin tepkilerini iyileştirebileceğini gösteren çok az kanıt vardır. Bu nedenle probiyotik kullanmak kalp hastalığı riskini azaltmaz veya tip 2 diyabet geliştirmenizi engellemez.
Probiyotiklerin sağlık üzerine olumlu etkileri ne kadar sürüyor?
Bunun yanısıra probiyotikler pek çok olumlu sağlık etkisi bulunan mucize ürünler gibi görünse de ilgili çalışma bu olumlu etkilerin kısa ömürlü olduğunu da göstermiştir. Başka bir deyişle, bu olumlu etkilerin devamlılığı için probiyotik takviyelerini almaya devam etmeniz gerekir. Çünkü probiyotik alımını sonlandırdığınızda, bağırsak bakterileriniz muhtemelen bir ile üç hafta içinde takviye öncesi durumlarına geri dönecektir.
Peki ne yapalım? Diyetisyeniniz ne öneriyor?
Sağlıklı bakterilerimizi besleyelim!
Dışarıdan sürekli olarak probiyotik takviyesi almak yerine, kendi vücudunuzda hali hazırda yaşayan sağlıklı bakterileri besleyecek bir beslenme tarzını benimseyebiliriz. Böylece uzun süreli kalıcı etkiyi sağlayabiliriz.Bir önceki yazımda bakterilerin besinlerine prebiyotik dediğimizi anlatmıştım. Prebiyotikler en yoğun olarak meyve ve sebzeler gibi yüksek diyet lifi içeren yiyeceklerde bulunurlar. Bu nedenle diyetinizde meyve ve sebze tüketimini artırarak iyi bakterilerinizi besleyebilirsiniz.
Sağlıklı bir yaşam, sağlıklı mikrobiyota!
Şunu da söylemek mümkün zayıf bir diyetiniz varsa (çok fazla paket yiyecek yiyorsanız ve yeterince meyve, sebze ve tam tahıllı ürünler tüketmiyorsanız veya çok fazla ve çok sık alkol kullanıyorsanız) ve düzenli egzersiz yapmıyorsanız, yani sağlıksız bir yaşam formunu sürdürüyorsanız probiyotik kullanımı sağlığınız için bir miktar olumlu etki sağlayabilir. Ancak bu kalıcı etkinliğin devamlılığı için sürekli probiyotik kullanmanız gerekir. Bu da çok fazla maddi yük getirmekle beraber, tüm sağlık sorunlarınızı çözmez ya da önlemez.
Ancak sağlıklıysanız ve sağlıklı bir yaşam formuna sahipseniz, probiyotik takviyesi almanıza gerek yok. Probiyotik takviyeler almak yerine daha fazla meyve ve sebze tüketebiliriz.
Düzenli fiziksel aktiviteye eşlik eden yeterli ve dengeli beslenme; bütün hastalıkların önlenmesi, tedavisi ve aynı zamanda sağlıklı mikrobiyota için önemli. Bu nedenle yeterli ve dengeli beslenmeye özen gösterin, sağlıklı bir yaşam formunu benimseyin.
Çilek tadında, sağlıklı günler dilerim.
Uzman Diyetisyen Ece ÇELİK ATALAY
Kaynaklar ve Okuma Listesi
1. Khalesi S, Bellissimo N, Vandelanotte C, Williams S, Stanley D, Irwin C. A review of probiotic supplementation in healthy adults: helpful or hype? European journal of clinical nutrition. 2019;73(1):24-37.
2. Aguilar-Toalá J, Garcia-Varela R, Garcia H, Mata-Haro V, González-Córdova A, Vallejo-Cordoba B, et al. Postbiotics: An evolving term within the functional foods field. Trends in Food Science & Technology. 2018;75:105-14.
3. Sanders M, Merenstein D, Merrifield C, Hutkins R. Probiotics for human use. Nutrition bulletin. 2018;43(3):212-25.
4. Sharifi-Rad J, Rodrigues CF, Stojanović-Radić Z, Dimitrijević M, Aleksić A, Neffe-Skocińska K, et al. Probiotics: Versatile bioactive components in promoting human health. Medicina. 2020;56(9):433.
5. Taibi A, Comelli EM. Practical approaches to probiotics use. Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism. 2014;39(8):980-6.
6. Morelli L, Capurso L. FAO/WHO guidelines on probiotics: 10 years later. Journal of clinical gastroenterology. 2012;46:S1-S2.
7. Raina SK. State of the globe: Probiotics: The “good bacteria” may help healthy people but can these be recommended formally? Journal of Global Infectious Diseases. 2020;12(3):117.
8. Kerry RG, Patra JK, Gouda S, Park Y, Shin H-S, Das G. Benefaction of probiotics for human health: A review. Journal of food and drug analysis. 2018;26(3):927-39.
