Laktoz intoleransı nedir? “Süt içince midem bulanıyor. Süt içince ishal oluyorum. Süt içince gaz problemi yaşıyorum. Süt midemi bozuyor. Süt bende karın ağrısı yapıyor. ” Bunlar tanıdık geldi mi? Eğer siz de süt içince bu tarz sorunlar ile karşılaşıyorsanız, sebebi laktoz intoleransı olabilir. Laktoz intoleransı, kalıtsal (genetik) bir rahatsızlık olup, oldukça yaygın olarak görülen bir sindirim sistemi problemidir. Öyle ki ülkemizde toplumun %75’i bu rahatsızlıktan muzdariptir.

Laktoz, sütün yapısında bulunan süte özgü bir şekerdir. Galaktoz ve glikozun birleşmesi ile oluşan bir disakkarittir (iki molekülden oluşan şeker). Normal koşullarda, süt şekeri (laktoz) “laktaz” adı verilen bir enzim ile sindirilir. Bu enzimin yeterli sentezlenemediği durumlarda, laktoz yapıtaşlarına (galaktoz ve glikoz) parçalanamadığı için sindirilemez. Bu durum “laktoz intoleransı” olarak adlandırılır. Laktoz intoleransı olan bireyler süt tükettiklerinde mide bulantısı, gaz oluşumu, ishal gibi sorunlar ile karşılaşırlar.

Laktoz İntoleransında Beslenme Tedavisi

Laktoz intoleransı, kalıtsal bir hastalık olduğu için bir tedavisi bulunmamaktadır. Ancak beslenmeden sütün çıkarılması ya da “laktozsuz süt” tüketimi ile laktoz intoleransından kaçınılabilir.

Laktozsuz süt: Laktozsuz süt, içine laktaz enziminin eklendiği süttür. Laktoz intoleransı olan bireylerin sentezleyemediği, “laktaz” enzimi bu süte eklenmiştir, böylece içerisindeki laktoz, siz sütü tüketmeden önce yapıtaşları olan galaktoz ve glikoza parçalanmıştır. Laktozsuz sütün besin değeri, enerji içeriği, karbonhidrat miktarı normal süt ile aynıdır. Ayrıca içerisine eklenen “laktaz enzimi” normalde insan vücudunda bağırsaklardan salgılanan bir enzim olduğu için, bir katkı maddesi değildir. İnsan sağlığı üzerine herhangi bir olumsuz etkisi bulunmaz ve laktoz intoleransı yaşayan bireyler ve çocuklar tarafından gönül rahatlığıyla tüketilebilir. Laktozsuz süt içerisinde parçalanmış halde bulunan glikoz, laktoza göre daha tatlıdır. Bu nedenle laktozsuz süt, normal süte göre biraz daha tatlı tada sahiptir.

Yoğurt: “Yoğurt da sütten yapılıyor ancak onu tükettiğimde rahatsızlık yaşamıyorum.” Bunu düşünüyorsanız eğer, sebebi yoğurdun fermente (mayalama ile yapılan) bir besin olmasıdır. Fermantasyon (mayalandırma) sırasında süt içerisindeki laktoz parçalanır, bu nedenle yoğurt tüketiminde laktoz intoleransı sorunu yaşanmaz. Laktozsuz süt tüketmek istemiyorsanız; yoğurt, süt yerine tüketilebilecek en doğru besindir. Piyasada şu an laktozsuz yoğurtlar da bulunmakta ancak normal yoğurdu tükettiğinizde herhangi bir sorun yaşamıyorsanız, laktozsuz yoğurt tüketmenize gerek yok.

Geçici laktoz intoleransı: “Ben eskiden süt tüketiyordum ve bir sorun yaşamıyordum. Ancak şimdi içtiğimde bahsettiğiniz sorunları yaşıyorum.” Böyle bir durum söz konusu ise, bu durum geçici olabilir. Örneğin çok uzun süre hiç süt tüketilmediyse, uzun bir aradan sonra süt tüketiminde bu sorun ile karşı karşıya kalabilirsiniz. Bu durumda ilk tüketimde bir çay bardağının yarısı ile başlayıp, azar azar miktarı arttırarak diyetinize sütü ekleyebilirsiniz.

Sekonder laktoz intoleransı: Laktoz intoleransı çölyak hastalığı ve çeşitli sindirim sistemi hastalıklarına bağlı olarak ikincil olarak meydana gelebilir.

Süt alerjisi ile laktoz intoleransı aynı mı?

Kesinlikle değil. İnek sütü alerjisi, süt içerisinde bulunan proteinlere verilen bağışıklık sistemi yanıtıdır. Laktoz intoleransı ise bir sindirim sistemi problemidir. İnek sütü alerjisi olan bireyler inek sütü haricinde (soya sütü, badem sütü…) diğer alternatif sütleri tüketebilirler. İnek sütü alerjisi olan bireyler için laktozsuz süt bir seçenek değildir.

Süt ve süt ürünleri: Süt, yoğurt, peynir, kefir, dondurma

Sağlıklı Beslenmede Süt ve Süt Ürünleri: Rehber Önerileri

Süt ve süt ürünleri, protein ve kalsiyum başta olmak üzere besin içeriği zengin, her yaştan birey için çok değerli bir besin grubudur. Türkiye Beslenme Rehberi’ne göre tüm yaş gruplarının süt ve süt ürünlerini her gün tüketmesi gerekir.

Her gün yetişkin bireylerin 3 porsiyon, çocukların, adolesan dönemi gençlerin, gebe ve emzikli kadınlarla menopoz sonrası kadınların 2-4 porsiyon süt ve ürünlerini tüketmeleri gerekir. Bir orta boy kupa süt 240 mL veya yoğurt 200-240 mL ya da iki kibrit kutusu büyüklüğünde (ortalama 40-60 g) peynir bir porsiyondur.

Sokak Sütü?

Ayrıca kaynağı bilinmeyen, denetimsiz sokak sütü satın alınmamalı, pastörize (günlük süt) ve uzun ömürlü (UHT) sütlerin tüketimi sağlanmalıdır.

Türkiye Beslenme Rehberi 2015

Pastörize ve uzun ömürlü UHT sütler, ısıl işlem ile korunmaktadır. Uzun süre bozulmadan saklanmalarının nedeni içerisinde bozulmaya sebep olabilecek zararlı mikroorganizmaların yüksek sıcaklık derecelerinde etkisiz hale gelmesinden kaynaklanmaktadır. Aynı sebeple içinde, mikroorganizmaların kalmaması sebebiyle UHT süt maya tutmamaktadır. Pastörize ve UHT sütler yüksek sıcaklıklara kısa sürede aniden çıkarılıp, sıcaklıkları hızlıca düşürülmektedir, bu nedenle besin değeri kaybı evde uzun süre kaynatılan sütten çok daha az olmaktadır.

Pastörize ve UHT süt ve süt ürünleri koruyucu gıda katkı maddesi içermemektedir. Süt, süt teknolojisi (pastörizasyon ve UHT) ile korunmaktadır. Dolayısıyla paketli sütler, güvenle tüketilebilir.

Uzman Diyetisyen Ece ÇELİK ATALAY

24.03.2021